اصول چیدمان انبار و دسته بندی کالاها در انبار

یکی از مسائل مهم در انبارداری، دسته بندی کالاهای انبار و چیدمان اصولی انبار است. در واقع چیدمان انبارداری شرکت شما، تعیین می کند که چه نوع قفسه هایی تهیه کنید و به چه صورتی قفسه ها را نصب کنید. در ادامه انواع چیدمان انبار و دسته بندی کالاها در انبار را بررسی می کنیم.

چرا چیدمان کالاها در انبار مهم است؟

انبار یکی از مهم ترین بخش ها در شرکت ها، کارگاه ها و فروشگاه های بزرگ می باشد. در انبار، کالاهای تولید شده، کالاهای خریداری شده و مواد اولیه دپو می شوند. در حالت عادی، انبارها با چندین ردیف قفسه و یا بدون قفسه، کالاها را در خود جای می دهند. اما در انبارداری اصولی، لازم است که اصول چیدمان انبار رعایت شود.
منطقه بندی انبار و دسته بندی کالاها در انبار باعث می شود که دسترسی به کالاها آسان تر شود و زمان ورود و خروج کالا کاهش پیدا کند. چیدن استاندارد کالاها در انبار باعث می شود که از سقوط و ریزش اقلام به دلیل چیدمان غلط، جلوگیری شود. همچنین قرارگیری درست کالاها باعث می شود اقلام دارای تاریخ انقضا، به موقع از قفسه خارج شوند. چیدمان اصولی انبار، همچنین به بهبود مراحل انبارگردانی و بالا بردن راندمان و کارایی پرسنل انبار کمک می کند.

یک روش اصولی و واحد برای چیدمان انبار وجود ندارد. بلکه هر شرکتی بر اساس نوع کالاها، بزرگی انبار و نیاز شرکت، بهترین روش چیدمان را انتخاب می کند. طبقه بندی کالا باید منعطف باشد و با افزایش تعداد کالاها یا کاهش کالا منطبق شود.

روش های چیدمان کالا در انبار کدامند؟

پراکنده بودن کالاها در انبار، باعث می شود تا زمان پیدا کردن یک کالا، 60 درصد افزایش پیدا کند. به همین دلیل مفهومی تحت عنوان تقسیم بندی انبار ایجاد شده است. تقسیم بندی انبار می تواند بر اساس فاکتورهای مختلفی باشد:

• گاهی اوقات نوع کالا نیاز به چیدمان خاصی دارد. از جمله این کالاها می توان به مواد قابل اشتعال، کالای فاسدشدنی، مواد فله ای و… اشاره کرد.
• میزان تقاضای کالاها می تواند تعیین کننده نوع چینش انبار باشد. اگر کالای پرتقاضایی دارید، بهتر است آن را در نزدیکی محل خروج انبار قرار دهید.
• شبیه بودن کالاها به یکدیگر، ملاک خوبی برای دسته بندی است. به این معنی که می توانید کالاهای مشابه را در کنار یکدیگر قرار دهید.
• کالای فصلی یکی دیگر از ملاک های چیدمان در انبارها می باشد.
• نوع قفسه بندی، اندازه کالاها، شکل هندسی کالا، ساختار قفسه ها و فاصله قفسه ها از یکدیگر، ملاک های مهمی برای چیدمان انبار هستند.
• نحوه دسته بندی کالاها در انبار می تواند بر اساس نظر مستقیم مدیران و مسئولان شرکت باشد.

به طور کلی بسته به شرایط کالاها و شرایط انبار، نوع چیدمان متفاوت خواهد بود. در ادامه مهم ترین روش های چیدمان را بررسی می کنیم.

چیدمان بر اساس تاریخ انقضا محصولات

بعضی محصولات تاریخ مصرف مشخصی دارند. از جمله این کالاها می توان به لوازم آرایشی، دارو، مواد غذایی و… اشاره کرد. در این موارد کالاها به ترتیب تاریخ انقضایشان، در انبار چیده می شوند؛ به طوری که محصولات دارای تاریخ مصرف بیش تر، در انتهای قفسه قرار خواهند گرفت.

چیدمان بر اساس ترتیب خروج کالاها (روش‌های LIFO و FIFO)

در چیدمان بر اساس ترتیب خروج کالاها می توان به روش FIFO و LIFO عمل کرد.

در روش LIFO یا (Last-In-First-Out)، آخرین کالاهایی که وارد انبار شده‌اند، به‌عنوان اولین کالاها برای توزیع و ارسال سفارش‌ها انتخاب می‌شوند. این روش برای کالاهایی که تاریخ انقضای نزدیکی دارند و به زودی منسوخ می شوند مناسب است و در شرایط تورم قیمت‌ها، می‌تواند به نفع کسب‌وکار باشد.
در روش FIFO یا (First-In-First-Out) اولین کالاهایی که وارد انبار وارد شده‌اند، به‌عنوان اولین کالاها برای توزیع و ارسال سفارش‌ها انتخاب می‌شوند. روش FIFO به جلوگیری از اتلاف کالا و ارائه اطلاعات دقیق‌تر از هزینه‌ها در بازار کمک می‌کند.

چیدمان بر اساس نوع کالا

بعضی شرکت ها یا فروشگاه ها، تنوع کالایی بالایی دارند. برای مثال کالاهایی که یک هایپرمارکت نگه داری می کند بسیار متنوعند. در این مواقع، چیدمان محصولات بر اساس نوع کالا می باشد. کالاهایی که از یک خانواده هستند یا کاربرد یکسانی دارند، در یک قسمت از انبار قرار می گیرند. به این ترتیب، دسترسی به محصولات هم گروه آسان تر خواهد بود.

چیدمان بر اساس میزان فروش

بعضی کالاها فروش بسیار زیادی دارند. در این شرایط می توانیم کالاهای پرفروش را در قسمت جلویی انبار قرار دهیم تا زمان دسترسی به کالا کمتر شده و تحویل سفارش سریع تر شود. در واقع در این نوع دسته بندی، کالاها بر اساس میزان فروش شان مرتب می شوند و کالاهای کم فروش، در قسمت انتهایی انبار ذخیره می گردند.

چیدمان با روش کدگذاری

یکی از روش های خوب برای انبار کردن کالاها، استفاده از روش کدینگ کالا می باشد. در سیستم های انبارداری مکانیزه و WMS یا سیستم مدیریت انبار، برای چیدن قفسه های انبار، کد مشخصی برای هر کالا در نظر گرفته می شود و محل دقیق هر کالای انبار، بر اساس کد مشخص می شود. در این روش، دسترسی به هر کالا آسان تر بوده و انبارگردانی انبار سریع تر انجام می شود.
در روش کدگذاری، به هر کالایی یک کد اختصاصی و برچسب تعلق می گیرد. در این صورت، انباردار باید از بارکدخوان برای پیدا کردن کالای مورد نظر استفاده کند. سیستم های کدگذاری به کار رفته در انبارها، تنوع زیادی دارند. از جمله این روش ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کدگذاری با حروف الفبا: قرار دادن کالاها بر اساس حرف اول نام کالا یکی از روش های کدینگ کالا می باشد. این روش چیدمان تنها برای انبارهایی با تعداد کالای محدود کاربرد دارد.
• کدگذاری با اعداد: در این روش از اعداد برای دسته بندی کالاها استفاده می شود. یکی از روش های کدگذاری با اعداد، کد گذاری اعشاری است. در این روش از اعداد اعشاری استفاده می شود که رقم سمت چپ نشان دهده گروه اصلی کالا و رقم سمت راست به معنای گروه فرعی کالا می باشد.
• ترکیب حروف و اعداد
• روش نیمونیک: برای چیدمان قفسه بندی انبار که تعداد کالاها در آن محدود می باشند، از حروف اول نام کالا برای کد گذاری استفاده می شود.
• و…

چیدمان انبار بر اساس محصولات مرتبط

بعضی کالاها ارتباط معنایی زیادی با یکدیگر دارند. در این شرایط می توان کالاهایی که با یکدیگر به فروش می رسند را، نزدیک به هم طبقه بندی کرد. برای مثال در انبار لوازم منزل، بهتر است میز و صندلی هایی که با هم متناسب هستند، نزدیک به هم قرار بگیرند تا دسترسی هم زمان به آن ها ساده تر باشد.

چیدمان کالاهای فصلی

در این روش چیدمان، کالاهای فصلی را در طبقات بالاتر قرار می دهند. راه بعدی این است که از فضای خالی بین دو قفسه برای چیدن کالاهای فصلی استفاده کنید. وقتی فصل فروش این کالاها رسید، می توان بسته به تاریخ انقضا، پرفروش بودن یا سایر فاکتورهای مرتبط، کالاها را دوباره دسته بندی کرد.

چیدمان بر اساس وزن کالا

وزن کالا، یکی دیگر از فاکتورهای موثر در گروه بندی کالاها در انبار می باشد. در این روش دسته بندی، معمولا کالاهای سنگین در قفسه های پایین تر قرار گرفته و کالاهای سبک را در قفسه های بالایی جایگذاری می کنند. به این ترتیب دسترسی به کالاها بهتر شده و احتمال ریزش و سقوط تا حد زیادی کم می شود. نکته بعدی در چیدمان کالاها این است که کالاهای بزرگ تر و سنگین تر، باید در محلی قرار بگیرند که فضای کافی برای انتقال آن ها وجود داشته باشد. در قفسه، راهرو و مسیر خروج از انبار، باید فضای کافی برای نقل و انتقال این کالاها وجود داشته باشد.

چیدمان بر اساس ماشین آلات حمل کالا و نحوه تردد ماشین ها

در انبارهای بزرگ و انبارهای صنعتی، معمولا از لیفتراک و بالابر برای جابجایی کالاها استفاده می شود. در صورتی که در انبارهای کوچکتر، جابجایی توسط نیروی انسانی انجام می شود. بنابراین در چیدمان انبار، باید به نوع تجهیزات در دسترس در انبار توجه شود.
در انبارهایی که بالابر و لیفتراک وجود ندارد، نمی توانیم تعداد طبقات قفسه ها را زیاد در نظر بگیریم و اقلام باید به صورت ردیفی در طبقات پایین چیده شوند. در صورت وجود لیفتراک می توان کالاها را در طبقات بالاتر قرار داد و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد.
همچنین چیدمان کالاها در انبار باید به گونه ای باشد که بتوان در راهروها به راحتی کالا را حمل کرد. چیدمان در قفسه های انبار، باید به گونه ای باشد که کالاها از قاب بیرون نباشند و مانع تردد نشوند.

اهمیت نرم افزار در چیدمان کالاها در انبار

تا اینجا درباره روش های دسته بندی کالاها و چیدمان آن ها در انبار توضیح دادیم. اما برای انبارداری اصولی، علاوه بر چیدمان مناسب، به نرم افزار انبارداری نیاز خواهید داشت. نرم افزارهای انبارداری و ماژول انبارداری در سیستم ERP، می توانند دسترسی سریع به کالاهای انبار را فراهم کنند. ماژول انبارداری که یکی از مهم ترین ماژول های ERP است، به شما کمک می کند تا از محل قرارگیری کالا در انبار، تعداد موجودی و سایر اطلاعات کالا مطلع شوید. این برنامه به پیشبرد بهتر فرایندهای انبارداری از جمله چیدمان کالاها در انبار کمک می کند.

کسب و کارها به کمک چیدمان صحیح و استفاده از نرم افزار انباردارِی، می توانند به موقع نیازهای ذی نفعان را در داخل و خارج سازمان پاسخ دهند. کاهش ارسال کالاهای اشتباه، کاهش زمان تحویل کالا و پاسخگویی بهتر به تامین کنندگان و مشتریان از مزایای این راهکار نرم افزاری است.

نکات چیدمان کالا در انبار

در چیدمان انبار، باید به اصول طبقه بندی کالا در انبار توجه کنید. در طبقه بندی نکات زیر را مورد توجه قرار دهید:

• قبل از شروع چیدمان انبار، هدف و نتایج مورد انتظارتان را مشخص کنید.
• چیدمان را طوری انجام دهید که بیش ترین بهره گیری را از فضای انبار داشته باشید.
• طبقه بندی کالاها باید برای کارکنان بخش انبار قابل درک باشد تا بتوانند به بهترین شکل ممکن کالاها را جایگذاری کرده و بارگیری کنند.
• چیدمان کالاها باید منعطف باشد و در زمان تغییرات، بتوان چیدمان را بروزرسانی کرد.
• در چیدمان کالاها، فاکتور ایمنی از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده از تابلوهای جهت یابی به صرفه جویی در زمان، حفظ امنیت نیروها و کاهش اشتباهات کمک می کند.
• قفسه های محکم و بادوام خریداری کنید. این موضوع از هزینه های ثانویه جلوگیری می کند و امنیت کالاها و نیروی انسانی را به حداکثر می رساند.
• جانمایی کالا دائما باید تحت نظر قرار بگیرد و بهینه شود.
• از روی هم قراردادن کالاها تا حدامکان جلوگیری کنید. این کار احتمال ریزش اقلام و آسیب دیدن کالاهای زیرین را حذف می کند.
•  از تجهیزات مناسب برای جابجایی کالا و جمع آوری کالا استفاده کنید.